SOLUNUM YOLU TIKANMALARINDA İLK YARDIM

SOLUNUM YOLU TIKANMALARINDA İLK YARDIM

         Solunum yolu tıkanması, solunum yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır.

        Solunum yolunu tıkayan etkenler şöyle sıralanabilir:

- Dilin geriye kaçması,

- Yabancı cisimler, (yemek parçası, ağza alınan küçük cisimler, diş parçası, takma dişler, kusmuk, kan pıhtısı vb.)

- Doku hasarı, 

-  Hastalıklar. (ödem, alerjik reaksiyonlar, astım vb.) 

1. Tıkanma Çeşitleri

       Solunum yolunda tıkanma, kısmi tıkanma ve tam tıkanma olarak iki şekilde görülür. 

1.1. Kısmi Tıkanma

         Yutulan veya hava yoluna kaçan yabancı cismin, hava geçişinde azalmaya neden olması sonucu ortaya çıkan tabloya “kısmi tıkanma” denir. Kısmi tıkanmada az da olsa hava geçişi vardır.

         Kısmi tıkanma durumunda kişi;

- Öksürür,

- Nefes alabilir, (nefes alırken ıslık sesi duyulur)

- Konuşabilir. (kişi tıkandığını ifade edebilir)

         Bu durumda kişiye dokunulmaz, öksürmeye teşvik edilir. “öksür Ayla, öksür Ayla…” gibi. Bu tip tıkanmalarda kesinlikle kişinin sırtına vurulmaz; çünkü yabancı cisim yerinden hareket edip solunum yolunda tam tıkanmaya sebep olabilir. 

1.2. Tam Tıkanma

         Tam tıkanma, yutulan veya hava yoluna kaçan yabancı cismin hava geçişini tamamen engellemesi sonucu ortaya çıkan tablodur. Tam tıkanmada hava geçişi hiç yoktur. 

        Tam tıkanma durumunda kişi;

- Nefes alamaz,

- Acı çeker, ellerini boynuna götürür,

-  Konuşamaz,

- Rengi morarmıştır. 

Bu durumda kişiye, heimlich manevrası uygulanır. 

2. Yetişkinlerde ve Çocuklarda Heimlich Manevrası 

         Hasta veya yaralının bilinci yerinde ise heimlich manevrası uygulanır. Amaç; karna bası ile diyafragmayı yukarı iterek akciğerlerin içerisindeki havanın kuvvetlice dışarı çıkması sırasında yabancı cismin atılmasını sağlamaktır. Yetişkinlerde ve çocuklarda heimlich manevrası aşağıdaki şekilde uygulanır. 

 - Hasta veya yaralının ve olay yerinin güvenliği sağlanır. 

- Hasta veya yaralının bilinci kontrol edilir. Bilinci yoksa 112 aranır ya da aratılır. 

- Hasta veya yaralının ABC’si kontrol edilir. 

- Ağız içi kontrolü yapılır, görünen ve alınabilecek durumda cisim varsa tek hamlede alınır. 

- Hasta veya yaralının boyunun uzunluğuna göre ayakta ya da oturur pozisyonda iken hasta veya yaralının arkasına geçilip hafif öne doğru eğilmesi sağlanır. Bu pozisyon, tıkanmaya neden olan cismin hava yolundan ağza doğru kayması ve kolaylıkla dışarı atılmasını sağlar.  

- İki kürek kemiğinin arasına, elin topuk kısmıyla 5 kez kuvvetlice vurarak yabancı cisim yerinden hareket ettirilmeye çalışılır.

Yetişkin ve çocukta sırta vurma tekniği

- Yabancı cismin, bu beş vuruşun etkisiyle ağza gelip gelmediği kontrol edilir. 

- Sırta vuruşun ardından yabancı cismi çıkarma çabaları başarılı olmamışsa karna

-  Hasta veya yaralıya arkadan sarılarak gövdesi kavranır. Bir el, başparmak içte kalacak şekilde yumruk yapılır. Yumruk yapılan elin başparmak tarafı göğüs kemiğinin ucu ile göbek arasındaki yere denk gelecek şekilde yerleştirilir.

Karın basısı uygulanacak bölge

- Diğer el, yumruk yapılan elin üzerine konularak kavranır. Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru 5 kez bastırılır.

Yetişkinlerde ve çocuklarda heimlich manevrası 

- Yabancı cismin bu beş basının etkisiyle ağza gelip gelmediği kontrol edilir. 

- Tıkanma yaşayan kişide; beş kez sırta vuruş ve beş kez karna bası uygulamasına, yabancı cisim çıkana kadar devam edilir. 

             Eğer uygulama sırasında hasta veya yaralının bilinci kaybolursa hemen temel yaşam desteğine başlanır. 

             İleri dönem hamilelerde ve aşırı kilolu kişilerde, yabancı cisme bağlı tam tıkanma gelişmişse eller göğüs kemiğinin alt yarısına yerleştirilerek bası uygulanır. Aksi bir durumda karın basısı etkili olmaz ya da hamilelikte bebeğe zarar verebilir.

 Hamilelerde heimlich manevrası

         Eğer tam tıkanma kendinizde olursa ve etrafta kimse yoksa kendi kendinize sandalye vb. bir malzeme ile destek yaparak karın basısı uygulayabilirsiniz.

 Kendi kendine heimlich manevrası 

2.1. Solunum Yolu Tıkanmalarını Gidermede Dikkat Edilecek Noktalar

- 1- 8 yaş çocuklarda yabancı cisim çıkarma uygulamaları, yetişkinlerde olduğu gibidir. 

- Kuvvetli şekilde öksüren kişiye, asla sırttan vurma ve karından itme yöntemi uygulanmaz.

- Kısmi tıkanmalarda kişi, tıkanıklık geçene kadar gözlenmelidir.

- Hasta veya yaralının ağzında yabancı cisim aramak için asla parmak ile kör dalış yapılmaz.

Bebeklerde solunum yolu tıkanmasında ilk yardım algoritması